ERGENLERDE TEMEL BECERİ VE FARKINDALIK EĞİTİMİ

Yrd. Doc. Dr. Onur Noyan,  Yrd. Doc. Dr. Asil  Özdoğru

    Ergenler kendi kimliklerini oluşturmak, bağımsız bireyler olmak için pek çok farklı davranışlar sergilerler. Bu davranışlar ebeveynlerden bağımsız olmak yanında ergenlerin aynı zamanda özerk bir birey olduklarını göstermek için yaptıkları davranışlardır. Uyuşturucu madde kullanımı genellikle ergenin bağımsızlığının simgesidir. İlk madde denemesi genellikle ‘merak’ olarak tanımlanmaktadır. Hiçbir ergen bağımlı olabileceğini düşünerek madde kullanmamaktadır.  Ergenliğin omnipotansı ile ‘bana bir şey olmaz’ düşüncesi ergenleri riskli davranışlara gebe kılar. Ergenlerde madde deneme oranları yetişkinlere göre daha sıktır. Daha fazla risk alırlar.

Bu dönemde ergenleri bilgilendirmek bağımlılıkta birincil önleme dediğimiz uyuşturucu madde kullanımı ve bağımlılıkla mücadelenin temelidir.  Bu aşamada hedef henüz hiç madde kullanmamış ama risk taşıyan bireylere ulaşmak olmalıdır. Eğitim verilerek madde kullanımının engellenmesi hedeflenmektedir. Ergenlere yönelik eğitimlerde korkutmak sadece caydırıcı etki sağlamaktadır. Tarafsız ve basit bilgilendirme ile birlikte iletişim becerilerini arttıracak (duygu kontrolü gibi ) ve riskli durumlarda yapılması gerekenler (hayır demek gibi) hakkında eğitimler vermek bağımlılıkla mücadele konusunda fayda sağlamaktadır. Gençlerin birbirlerine yanlış bilgileri aktarmasına engel olmak için doğru, gerçekçi bilgiler korkutmadan fakat dikkat çekici bir şekilde verilmelidir. 

Hayır Demek

    Sosyal ilişkilerimizde önceliğin bireysel mutluluk olması gerekir. Bu nedenle bireysel kararlarımızı alırken kendimizi düşünerek almayı ve gerektiğinde hayır diyebilmeyi öğrenmemiz gerekir. Sosyal ortamda mutlu olabilmek için ben olabilmeyi başarmak, karar verirken kendimizi düşünebilmek ve gerektiğinde hayır diyebilme becerisi kazanmak gerekir. Öğrencilere gerektiğinde kendi isteklerini öncelik verip, başkalarını mutlu edemeyecek olsalar ve başkalarının çıkarları ile çatışsa dahi kendileri için doğru olduğunda ‘hayır’ diyebilmeyi öğretmek önemlidir. Öğrencilerin sosyal yaşamda ben olarak var olup kendi adlarına karar verebilmelerini, bazen bu konuda içsel çatışma yaşasalar dahi ‘hayır’ deyip yaşamlarına devam edebilmeleri ve bu davranış biçiminin onların sosyal hayatta mutlu olabilmeleri için temel olduğunu anlamaları için ‘Hayır Deme’ eğitimi şarttır. Çoğu zaman insanlar başkalarını memnun etmek adına istemedikleri halde ‘Evet’ derler. Başkalarının mutluluğunu düşünmek, bulunduğumuz ortamda kabul görmek, ya da güç kazanmak için yapılan bu davranış, aslında bizi mutsuz etmektedir. Bazen insanlar kendileri için zararlı gördükleri ve yapmak istemedikleri davranışları arkadaşlarının baskısı altında, onları gücendirmemek ve kaybetmemek için ‘Evet,” demek zorunluluğunu altında hissedebilmektedirler. Aslında gerçek dostlar insanı zarara sokacak işleri teklif etmez ve bireysel sınırlarımızı zorlamazlar. Yapılan tekliflerin zarar getireceği düşünüldüğü durumlarda, arkadaşlığı kaybetmeyi dahi göze alarak, ‘Hayır!” diyebilmek önemlidir.

Duyguların kontrolü ve düzenlenmesi

 Günlük hayatımızdaki davranışlarımız, düşünce ve duygularımızdan etkilenir. Bu yüzden uyumlu ve olumlu davranışların ortaya konabilmesinde duyguların kontrolü önemlidir. Hayatının her döneminde ve alanında duygularını kontrol edebilen kişiler daha olumlu deneyimler ve ilişkiler yaşayabilirler. Duygu kontrolü kişinin riskli davranışlarını engelleyerek ve başarı ve mutluluğa ulaşmasına yardımcı olur. Kızgınlık, korku, kaygı ve üzüntü gibi olumsuz duyguların kontrol edilebilmesi bireyi ve ilişkilerini bu duyguların yıkıcı etkilerinden korur. Olumlu duygular için de geçerli olan duygu kontrolü hazzın ertelenebilmesi durumunda olduğu gibi kişiye olumlu sonuçlar getirebilir. Duygularını iyi yöneten ve düzenleyen bireyler duyguların yaşanması ve ifadesinde doğru zamanlama, yönlendirme ve seviyelendirme yapabilirler. Duygu kontrolü mizaç ve kişiliğin bir parçası olduğu kadar da öğrenilebilir bir beceridir. Gençlere ve ebeveynlere yönelik bu konudaki eğitimler faydalı kazanımlar sağlayabilir.